التهاب پالپ دندان (پالپیت) چیست؟

در داخلی ترین بخش دندان، ناحیه ای به نام پالپ (pulp) وجود دارد. پالپ حاوی خون، اعصاب و مواد مورد نیاز دندان است. پالپیت (pulpitis)، مشکلی است که در آن پالپ دندان ملتهب و دردناک می شود. این اختلال ممکن است در یک یا چند دندان ایجاد شود. باکتری ها عامل التهاب و ورم پالپ هستند.

دو گونه التهاب پالپ وجود دارد: برگشت پذیر و غیر قابل برگشت. در مواردی که التهاب خفیف است و پالپ به اندازه کافی سالم باقی مانده، پالپیت قابل برگشت محسوب می شود. اما در مواردی که علاوه بر التهاب، علائمی مانند درد شدید وجود دارد، پالپیت غیر قابل برگشت است.

نوع غیر قابل برگشت پالپیت می تواند باعث ایجاد عفونتی به نام آبسه پری اپیکال (periapical abscess) شود. این عفونت در ریشه دندان، به صورت کیسه های پر از چرک دیده می شود. عدم درمان آبسه پری اپیکال، گسترش عفونت به سایر قسمت های بدن مانند سینوس ها، فک و مغز را در پی دارد.

علائم التهاب پالپ چیست؟

هر دو نوع پالپیت، حس درد ایجاد می کنند اما دردی که در نوع برگشت پذیر پالپیت احساس می شود، خفیف تر است و تنها در زمان خوردن رخ می دهد. پالپیت غیر قابل برگشت، درد شدید تری به همراه دارد و در طول تمام ساعات شبانه روز حس می شود.

از دیگر نشانه های التهاب پالپ، می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ورم
• حساسیت نسبت به غذا های سرد و گرم
• حساسیت نسبت به مواد غذایی بسیار شیرین

در نوع غیر قابل برگشت پالپیت، ممکن است علاوه بر نشانه های بالا، علائم دیگر نیز دیده شود؛ مانند:

• تب کردن
• ورم غدد لنفاوی
• بوی بد دهان
• مزه بد دهان

التهاب پالپ دندان (پالپیت)

عوامل ایجاد کننده پالپیت چیست؟

در دندان سالم، لایه های مینا (enamel) و عاج (dentin) از پالپ دندان در برابر عفونت محافظت می کنند. پالپیت زمانی رخ می دهد که این لایه های حفاظتی دچار مشکل شده باشند و باکتری بتواند از مینا و عاج عبور کرده و به پالپ برسد. حضور باکتری در پالپ، التهاب و ورم به دنبال دارد. دیواره های دندان، پالپ را فراگرفته اند. بنابراین، پالپ ملتهب به دیواره های اطرافش فشار می آورد و درد ایجاد می کند. به دنبال فشار و درد، عفونت نیز به وجود می آید.

مینای دندان و عاج به دلایل مختلفی آسیب می بینند. این دلایل عبارتند از:

• پوسیدگی دندان و کرم خوردگی. به دنبال پوسیدگی، دندان فرسایش هم پیدا می کند.
• صدمه به دندان. برای مثال وارد شدن ضربه ای محکم به دندان می تواند به مینا و عاج آسیب برساند.
• شکستگی دندان که ممکن است باعث نمایان شدن پالپ دندان شود.
• وارد شدن تروما و صدمه مکرر به دندان ها در اثر غیر هم ترازی (misalignment) یا دندان قروچه (bruxism)

التهاب پالپ دندان (پالپیت)

چه عواملی احتمال التهاب پالپ را افزایش می دهند؟

هر آن چه که احتمال پوسیدگی دندان ها را افزایش دهد، شانس ابتلا به پالپیت را بالا می برد. برای مثال، زندگی در منطقه ای که در آب آن فلوراید وجود ندارد و یا ابتلا به بیماری هایی مانند دیابت می تواند ریسک ایجاد پالپیت را افزایش دهد.

کودکان و افراد مسن ممکن است بیشتر در معرض خطر ابتلا به پالپیت باشند اما در نهایت به کیفیت بهداشت دهان و دندان آن ها بستگی دارد.

برخی عادات می توانند احتمال التهاب پالپ را افزایش دهند؛ مانند:

• عدم رعایت بهداشت دهان و دندان. برای مثال، مسواک نزدن بعد از هر وعده غذایی یا عدم مراجعه منظم به دندانپزشک برای انجام چکاپ های روتین.
• رژیم غذایی که در آن قند زیادی وجود دارد یا خوردن مواد غذایی که احتمال پوسیدگی دندان ها را افزایش می دهند.
• داشتن شغل و حرفه ای که احتمال آسیب و دندان ها در آن زیاد باشد؛ مانند بوکس (boxing) یا هاکی (hockey)
• دندان قروچه به صورت مزمن.

پالپیت چگونه تشخیص داده می شود؟

دندانپزشک، طی معاینه خود پالپیت را تشخیص می دهد. همچنین، ممکن است از دندان شما عکس رادیوگراف (X-rays) تهیه کنند تا بتوانند به طور دقیق میزان پوسیدگی دندان و التهاب را بررسی کنند.

ممکن است تست حساسیت انجام شود. میزان درد شما، در هنگام مواجهه دندان با گرما، سرما و مواد شیرین سنجیده می شود. با بررسی میزان و مدت زمان حساسیت شما به این موارد، دندانپزشک می تواند متوجه التهاب یا عدم التهاب پالپ شود.

در تست ضربه به دندان (tap test) نیز، دندانپزشک با ابزاری سبک که نوک آن تیز نیست، ضربه ای آهسته به دندان مورد نظر وارد می کند. این تست، شدت التهاب را مشخص می کند.

دندانپزشک برای تشخیص میزان آسیب وارد شده با پالپ، می تواند از ابزار آزماینده پالپ الکتریکی (electric pulp tester) استفاده کند. این وسیله کوچک، شارژ الکتریکی را به پالپ دندان می فرستد. اگر شارژ الکتریکی را حس کنید، نشان می دهد که پالپ هنوز سالم و پالپیت از نوع برگشت پذیر است.

التهاب پالپ دندان (پالپیت)

درمان التهاب پالپ

روش درمان، بسته به این که پالپیت شما از نوع برگشت پذیر است یا غیر قابل برگشت، متغیر است. اگر التهاب پالپ از نوع برگشت پذیر باشد، علا ایجاد التهاب باید درمان شود. برای مثال اگر دندان شما پوسیده شده است، برداشتن پوسیدگی و پر کردن دندان، درد را متوقف می کند.

اگر پالپیت، غیر قابل برگشت باشد، دندانپزشک معمولا شما را به متخصص درمان ریشه ارجاع می دهد. برای نجات دندان، دندانپزشک متخصص پروسه ای به نام پالپکتومی (pulpectomy) را انجام می دهد. در واقع، این پروسه اولین بخش عصب کشی (root canal) است. در حین پالپکتومی، پالپ برداشته می شود اما سایر قسمت های دندان دست نخورده باقی می مانند. پس از برداشتن پالپ، ناحیه خالی شده ضد عفونی می شود. در نهایت، پرکردگی در این ناحیه قرار می گیرد.

در مواردی، ممکن است کل دندان برداشته شود. زمانی که دندان مرده باشد و امکان نجات آن وجود نداشته باشد، دندانپزشک آن را می کشد.

پس از کشیدن دندان یا پالپکتومی، در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر، به دندانپزشک خود اطلاع دهید:

• درد شدید یا دردی که شدت آن در حال افزایش است.
• ورم درون یا بیرون دهان
• احساس فشار
• عدم از بین رفتن علائم پالپیت

مدیریت درد

مدیریت درد، چه قبل از درمان و چه بعد از آن، با دارو های ضد التهابی غیر استروئیدی صورت می گیرد. این دارو ها درد و التهاب  را کاهش می دهند.

درباره دارو و دوز مناسب، با دندانپزشک خود مشورت کنید. اگر عصب کشی انجام دهید و یا دندان شما کشیده شود، جراح ممکن است دارو های ضد درد قوی تری را برای شما تجویز کند.

پیشگیری

می توان با رعایت بهداشت دهان و دندان و مراجعه منظم به دندانپزشک، از التهاب پالپ جلوگیری کرد. کاهش یا توقف استفاده از مواد شیرین و قندی مانند نوشابه، کیک و آبنبات می تواند کمک کننده باشد.

اگر مشکل شما دندان قروچه است، می توانید از گارد های دندانی (tooth guard) برای حفاظت از دندان هایتان استفاده کنید.

کلام آخر

در صورت احساس درد در دهانتان، به دندانپزشک مراجعه کنید. اگر به پالپیت مبتلا شده باشید، درمان زود هنگام می تواند از غیر قابل برگشت شدن التهاب جلوگیری کند. نوع برگشت پذیر پالپیت با برداشتن ناحیه پوسیدگی و پرکردن دندان، درمان می شود. برای درمان نوع غیر قابل برگشت، یا عصب کشی انجام می شود یا دندان کشیده می شود.