انواع جراحی فک و دلایل انجام آن ها

جراحی فک (jaw surgery)، غیر هم ترازی و مشکلات فک را بر طرف می کند و به آن جراحی ارتوگناتیک (orthognathic surgery) نیز گفته می شود. دندانپزشکان متخصص جراحی فک و صورت و ارتودنتیست ها، این پروسه درمانی را انجام می دهند.

انجام جراحی فک به دلایل مختلفی تجویز می شود. برای مثال، این جراحی می تواند غیر هم ترازی بایت (bite) را که در اثر رشد غیر عادی فک ایجاد شده، تعدیل کند. همچنین، در مواقعی که به فک صدمه ای وارد شده، جراحی ارتوگناتیک می تواند یکی از راه های درمانی باشد.

در ادامه به انواع جراحی فک و دلایل انجام آن ها بیشتر می پردازیم.

جراحی فک به چه علت انجام می شود؟

معمولا زمانی که درمان های ارتودنسی، به تنهایی نمی توانند مشکلات فک شما را حل کنند، جراحی فک برای شما تجویز می شود. ارتودانتیکس حیطه ای تخصصی در علم دندانپزشکی است که به هم ردیف کردن دندان ها و فک بالا و پایین می پردازد. دندانپزشک متخصص ارتودنسی و جراح فک و صورت به کمک یکدیگر، بهترین برنامه درمانی را برای شما ایجاد می کنند.

از جمله مشکلاتی که برای برطرف کردن آن ها جراحی فک تجویز می شود، می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تنظیم بایت (bite). به نحوه قرار گیری دندان ها بر روی هم در زمان بسته بودن دهان، بایت گفته می شود.
• برطرف کردن مشکلاتی که باعث قرینه نبودن صورت شما شده اند.
• درمان اختلال مفصل گیجگاهی-فکی و کاهش درد ناشی از آن
• ترمیم جراحت و یا نقوص مادرزادی مربوط به صورت؛ ماندد شکاف کام.
• جلوگیری از آسیب دیدن بیشتر دندان ها.
• آسان تر کردن جویدن، بلعیدن و قورت دادن
• برطرف کردن مشکلات تنفسی مانند نفس کشیدن از دهان یا آپنه خواب

بهتر است جراحی فک زمانی انجام شود که رشد فک بالا و پایین متوقف شده است. بنابراین، بهترین زمان برای انجام این جراحی، اواخر دوران نوجوانی یا ابتدای سنین جوانی است.

انواع جراحی فک و صورت

جراحی استئوتومی فک بالا (maxillary osteotomy)

این جراحی بر روی استخوان فک بالا انجام می شود. استئوتومی فک بالا می تواند مشکلات زیر را برطرف کند:

• جلوزدگی یا عقب ماندگی بیش از حد فک بالا
• اپن بایت (open bite). به اختلالی که در آن، در هنگام بسته بودن دهان دندان های عقبی روی یکدیگر قرار نگیرند، اپن بایت گفته می شود.
• کراس بایت (cross bite). این اختلال زمانی رخ می دهد که در هنگام بسته بودن دهان، دندان های فک پایین جلو تر از دندان های فک بالا قرار بگیرند.

استئوتومی فک بالا چگونه انجام می شود؟

در حین این پروسه، جراح فک و صورت موارد زیر را انجام می دهد:

• دندانپزشک متخصص، در لثه فک بالا برشی ایجاد می کند تا به استخوان های فک بالایی دسترسی داشته باشد.
• جراح، در استخوان شکافی به وجود می آورد. این کار باید به گونه ای انجام شود که تمام استخوان، به عنوان یک واحد، از جایش تکان بخورد.
• در این مرحله، دندانپزشک فک بالا را جلو می آورد تا در جایگاه صحیح خود قرار بگیرد و با فک پایین هم تراز شود.
• جراح فک، استخوان فک بالا را به وسیله صفحات و پیچ های مخصوص در جای جدیدش ثابت نگه می دارد.
• در انتها، برش ایجاد شده در لثه ها، با بخیه بسته می شود.

انواع جراحی فک و صورت

جراحی استئوتومی فک پایین (mandibular osteotomy)

این عمل جراحی، بر روی استخوان فک پایین انجام می شود. استئوتومی فک پایین زمانی تجویز می شود که فک پایین بیش از حد جلو یا عقب قرار گرفته باشد.

استئوتومی فک پایین چگونه انجام می شود؟

برای انجام این جراحی، دندانپزشک مراحل زیر را به ترتیب طی می کند:

• جراح در دو طرف فک پایین، درست در پشت دندان های مولر (molars)، برشی در لثه ها ایجاد می کند.
• سپس، در استخوان فک پایین شکافی به وجود می آورد تا به وسیله آن بتواند فک را حرکت دهد.
• دندانپزشک استخوان فک را در محل صحیح خود قرار می دهد و با صفحات و پیچ های مخصوص، آن را در جای خود ثابت می کند.
• در نهایت، برش های ایجاد شده در لثه با بخیه بسته می شوند.

• 

  انواع جراحی فک و صورت

جراحی استئوتومی فک بالا و پایین (bimaxillary osteotomy)

در این پروسه، هم مشکلات فک پایین و هم فک بالا برطرف می شود. استئوتومی فک بالا و پایین زمانی تجویز می شود که هر دو فک دچار اختلال باشند.

مراحل انجام استئوتومی فک بالا و پایین

در این جراحی، از همان تکنیک هایی که برای دو جراحی قبلی توضیح داده شد، استفاده می شود. از آن جایی که انجام جراحی بر روی هر دو فک پیچیده است، دندانپزشک متخصص از نرم افزار های شبیه ساز سه بعدی کمک می گیرد.

انواع جراحی فک و صورت

ژنیوپلاستی (genioplasty)

به جراحی که برای برطرف کردن مشکلات چانه انجام می شود، ژنیوپلاستی گفته می شود. به کمک این جراحی می توان عقب ماندگی بیش از حد چانه را درمان کرد. در برخی موارد، ژنیوپلاستی به همراه استئوتومی فک پایین انجام می شود.

مراحل انجام ژنیوپلاستی

طی عمل جراحی چانه، جراح فک و صورت موارد زیر را انجام می دهد:

• دندانپزشک، برشی در لثه های اطراف لب پایین ایجاد می کند.
• جراح برای تکان دادن استخوان چانه، شکافی در آن ایجاد می کند.
• استخوان چانه به آرامی به جایگاه مورد نظر حرکت داده می شود.
• استخوان با صفحات و پیچ های مخصوص در جایگاه جدید خود ثابت می شود.
• در نهایت، برش ایجاد شده در لثه ها با بخیه بسته می شود.

انواع جراحی فک و صورت

جراحی مفصل گیجگاهی-فکی (TMJ surgery)

این جراحی انواع مختلفی دارد:

• سوراخ کردن مفصل (arthrocentesis). این روش، تهاجمی محسوب نمی شود. در این پروسه، سوزن های بسیار ریز و ظریف، مایعی را به داخل مفصل TMJ تزریق می کنند. با انجام این کار، مفصل از حالت خشکی در می آید. رسوبات و محصولات فرعی ناشی از التهاب نیز، شسته می شوند.
• آرتروسکوپی (arthroscopy). در این روش، لوله بسیار نازکی به نام کانولا (cannula) وارد مفصل می شود. سپس، جراح با کمک ابزار مخصوصی که در اختیار دارد، فرآیند های لازم را بر روی مفصل انجام می دهد.
• جراحی باز مفصل (open joint surgery). جراحی باز مفصل یا آرتروتومی (arthrotomy)، تهاجمی ترین نوع جراحی مفصل است. در این پروسه، جراح فک برشی کوچک را در جلوی گوش ایجاد می کند. سپس، دندانپزشک می تواند اعمال لازم برای برطرف کردن مشکل مفصل را انجام دهد.

قبل و بعد از جراحی فک، اتفاقاتی می افتد؟

در قسمت زیر، به نکاتی که باید قبل و بعد از جراحی، انتظارشان را داشته باشید، اشاره شده است:

قبل از جراحی

در بسیاری از موارد، دندانپزشک متخصص ارتودنسی، از ماه ها قبل از انجام جراحی، بریس دندانی یا الاینر را در دهان شما قرار داده است. وجود بریس یا الاینر، دندان های شما را برای انجام جراحی آماده می کند.

قبل از انجام جراحی، باید چند مرتبه به کلینیک دندانپزشکی مراجعه کنید تا ارتودنتیست و جراح فک بتوانند برای جراحی شما برنامه ریزی کنند. طی این مراجعات، اندازه های لازم، قالب و عکس های رادیوگرافی (X-rays) از دهان شما گرفته می شود. در مواردی، از نرم افزار های شبیه سازی سه بعدی نیز استفاده می شود.

در حین عمل جراحی

جراحی فک تحت بیهوشی کامل انجام می شود. بنابراین، در حین عمل جراحی شما در حالت خواب هستید. در اکثر موارد، جراحی 2 تا 5 ساعت طول می کشد اما زمان دقیق پروسه، بسته به شرایط هر بیمار متغیر است.

در حین عمل جراحی، بیشتر برش ها در داخل دهان ایجاد می شوند. در برخی مواقع، ممکن است برش های بسیار کوچکی در خارج از دهان نیز، ایجاد شود. به طور کلی، جراحی فک به گونه ای انجام نمی شود که جای زخم بر روی صورت شما باقی بماند.

بعد از جراحی

پس از اتمام عمل جراحی، بسیاری از بیماران بین 1 تا 4 روز در بیمارستان باقی می مانند. هنگامی که از بیمارستان مرخص می شوید، جراح نکات مربوط به غذا خوردن و تمیز کردن دندان ها را برای شما توضیح می دهد. پیروی از این دستور العمل ها بسیار مهم است و در روند بهبودی شما نقش به سزایی دارد.

پس از انجام جراحی، مشاهده ورم در فک وصورت و همین طور احساس درد کاملا طبیعی است. این علائم با گذشت زمان به طور خود به خود برطرف می شوند. می توانید برای کاهش حس درد و ناراحتی از دارو های مسکن استفاده کنید.

بعد از جراحی، امکان دارد که در لب پایین یا بالا بی حسی ایجاد شود. بی حسی لب معمولا موقتی است و پس از گذشت چند هفته تا چند ماه، بر طرف می شود. در موارد بسیار نادر، بی حسی لب دائمی خواهد بود.

بهبودی کامل از عمل جراحی فک، حدود 6 تا 12 هفته طول می کشد. چند هفته پس از بهبودی، دندانپزشک متخصص ارتودنسی مجددا درمان با بریس دندانی را برای شما آغاز می کند. این کار به منظور مرتب و هم تراز کردن دندان ها صورت می گیرد. پس از اتمام دوره درمانی با بریس، برای شما ریتینر (retainer) ساخته می شود. ریتینر برای ثابت نگه داشتن دندان ها و جلوگیری از حرکت آن ها به جایگاه قبلی شان، به کار می رود.

انواع جراحی فک و صورت

جراحی فک چه خطراتی می تواند داشته باشد؟

جراحی فک، به طور کلی پروسه بی خطری است. اما مثل هر عمل جراحی دیگری، می تواند ریسک هایی به همراه داشته باشد. دندانپزشک متخصص، قبل از انجام جراحی، تمام خطرات احتمالی را برای شما توضیح می دهد.

خطرات احتمالی ناشی از جراحی فک، به صورت زیر است:

• واکنش و حساسیت نسبت به داروی بیهوشی
• خونریزی بیش از حد
• عفونت محل جراحی شده
• آسیب به اعصاب ناحیه فک
• شکستگی استخوان فک
• به وجود آمدن مشکلات مربوط به بایت (bite) پس از انجام جراحی. در صورت بروز چنین اتفاقی، ممکن است دوباره به جراحی نیاز باشد.
• برگشتن فک به محل قبلی خود
• ایجاد مشکل در مفصل گیجگاهی-فکی (TMJ)

بسته به شرایط هر فرد، جراحی فک می تواند خطرات بیشتر یا کمتری داشته باشد. بر اساس تحقیقات انجام شده، در افرادی که عمل جراحی استئوتومی فک بالا و پایین را انجام می دهند، احتمال بروز خطرات بیشتر است.

هزینه های مربوط به جراحی

هزینه عمل جراحی به فاکتور های گوناگونی بستگی دارد. برخی از این فاکتور ها عبارتند از:

• دندانپزشک متخصص جراحی فک
• روند جراحی
• محل زندگی شما

همچنین، به یاد داشته باشید که هزینه نهایی عمل جراحی فک، مجموعی از موارد مختلف است؛ مانند:

• دستمزد دندانپزشک
• هزینه های مربوط به کلینیک یا بیمارستان
• هزینه مربوط به بیهوشی
• هزینه آزمایشات انجام شده
• هزینه دارو های تجویز شده

کلام آخر

همانطور که در این مقاله گفته شد، جراحی فک برای تنظیم و هم تراز کردن فک بالا و پایین انجام می شود. عمل جراحی می تواند بر روی فک بالا، فک پایین و یا هر دو فک صورت بگیرد.

جراحی فک انواع مختلفی دارد. ارتودنتیست و جراح فک و صورت با در نظر گرفتن شرایط شما، بهترین نوع جراحی را به شما پیشنهاد می دهند. جراحی فک به طور کلی بی خطر است اما مانند هر عمل جراحی دیگری، می تواند ریسک هایی داشته باشد. جراح، قبل از عمل درباره این ریسک ها توضیحات لازم را به شما می دهد.

انجام عمل جراحی، تصمیم آسانی نیست اما در صورتی که دندانپزشک معتمد شما، این پیشنهاد را به شما می دهد، بهتر است که به توصیه های او عمل کنید.