آشنایی با درمان ریشه (عصب کشی یا روت کانال)

عصب کشی یا روت کانال چیست؟

عصب کشی یا روت کانال (root canal)، نوعی پروسه درمانی دندان است که طی آن پالپ برداشته می شود. به قسمت نرم و مرکزی دندان، پالپ (pulp) گفته می شود که در آن اعصاب، بافت پیوندی و مویرگ های خونی وجود دارند و به رشد دندان کمک می کنند.

در اکثر موارد، دندانپزشک عمومی یا اندودنتیست (endodontist) پروسه عصب کشی را انجام می دهد. قبل از شروع روت کانال، به بیمار بی حسی موضعی داده می شود.

در ادامه مقاله، بیشتر به روند این پروسه و ریسک های احتمالی آن می پردازیم.

در چه مواردی روت کانال باید انجام شود؟

عصب کشی زمانی انجام می شود که قسمت داخلی و نرم دهان یا همان پالپ (pulp)، آسیب ببیند یا ملتهب شود. در مواردی نیز، پالپ دندان عفونت می کند.

به قسمتی از دندان که خارج از لثه ها قرار گرفته است، تاج دندان (crown) گفته می شود. هنگامی که بافت پالپ از بین می رود و می میرد، تاج دندان همچنان سالم باقی می ماند و آسیبی نمی بیند. بهترین راه برای حفاظت از ساختار دندان، بیرون آوردن بافت عفونی و آسیب دیده پالپ است.

عوامل رایج آسیب رسان به مغز دندان یا همان پالپ، عبارتند از:

• پوسیدگی بسیار عمیق دندان
• انجام چندین پروسه درمانی مختلف بر روی یک دندان
• شکستگی و ترک خوردن دندان
• هر گونه آسیب به دندان؛ برای مثال، اگر به دندان ضربه ای وارد شود، ممکن است مغز دندان صدمه ببیند.

از علائم و نشانه های پالپ دندان آسیب دیده، می توان به دندان درد، ورم و حس داغ شدن لثه ها اشاره کرد. دندانپزشک، دندان مورد نظر را معاینه می کند. همچنین، برای تایید تشخیص خود به عکس رادیوگرافی (X-rays) نیاز دارد. اگر نیاز به انجام عصب کشی باشد، دندانپزشک شما را به اندودنتیست ارجاع می دهد.

پروسه عصب کشی دندان چگونه است؟

پروسه عصب کشی در کلینیک یا مطب انجام می شود. بیمار روی صندلی مخصوص دندانپزشکی می نشیند. پیش بند پلاستیکی دور گردن او قرار می گیرد تا لباس بیمار در طی پروسه کثیف نشود.  مراحل روت کانال، به ترتیب عبارتند از:

عصب کشی درمان ریشه تهران

مرحله نخست: بی حسی دندان

دندانپزشک مقدار کمی از داروی بی حس کننده را بر روی لثه، در نزدیکی دندان مورد نظر، قرار می دهد. پس از مشخص شدن اثر دارو، داروی بی حسی موضعی به لثه ها تزریق می شود. ممکن است در این مرحله، حس سوختن یا نیشگون گرفتن به شما دست بدهد که کاملا طبیعی است و به طور خود به خود ازبین می رود.

شما در حین پروسه بیدار خواهید ماند؛ اما به دلیل تزریق داروی بی حسی، دردی را حس نخواهید کرد.

عصب کشی درمان ریشه تهران

مرحله دوم: برداشتن پالپ (مغز دندان)

هنگامی که دندان شما بی حس است، اندودونتیست یا دندانپزشک سوراخ کوچکی را در بالای دندان ایجاد می کند. زمانی که پالپ آسیب دیده یا عفونی نمایان می شود، متخصص بافت مغز دندان را به آرامی، با وسیله مخصوصی به نام فایل (file) خارج می کند. دندانپزشک، با دقت و ظرافت همه راه ها و کانال های آسیب دیده را تمیز می کند.

عصب کشی درمان ریشه تهران

مرحله سوم: آنتی بیوتیک ها

پس از برداشتن پالپ، دندانپزشک ممکن است سطوح دندان و لثه ها را با آنتی بیوتیک بپوشاند. با انجام این کار، عفونت به طور کامل از بین می رود و از خطر عفونت دوباره، کاسته می شود. زمانی که کانال های دندان تمیز و ضدعفونی شده اند، اندودنتیست دندان را با ماده ای لاستیکی به نام گوتا پرکا (gutta-percha)، پر می کند. همچنین، امکان دارد که دندانپزشک آنتی بیوتیک هایی را برای شما تجویز کند.

عصب کشی درمان ریشه تهران

مرحله چهارم: پر کردگی موقتی دندان

در پایان این پروسه، دندانپزشک ورودی سوراخ کوچکی را که در بالای دندان ایجاد کرده بود، با ماده ای نرم و موقتی پر می کند. با بسته شدن سوراخ، از آسیب دیدن کانال های دندان توسط بزاق دهان جلوگیری می شود.

عصب کشی درمان ریشه تهران

مراقبت های پس از درمان ریشه

با تمام شدن اثر دارو های بی حسی، در دندان و لثه های شما کمی احساس درد و سوزش وجود خواهد داشت. در مواردی نیز، لثه ها ملتهب می شوند. بسیاری از دندانپزشکان، برای کاهش و کنترل درد بیماران، مسکن های بدون نسخه مانند استامینوفن یا ابوپروفن، تجویز می کنند. در صورتی که میزان درد افزایش پیدا کرد و یا پس از چند روز از بین نرفت، با اندودنتیست خود تماس بگیرید.

پس از انجام عصب کشی، می توانید به زندگی عادی خود ادامه دهید. البته، تا زمان پرکردن دائمی دندان و یا روکش گذاری، بهتر است از جویدن با دندان آسیب دیده خود داری نمایید.

چند روز پس از انجام پروسه روت کانال، باید به دندانپزشک خود مراجعه کنید. دندانپزشک با بررسی عکس رادیوگرافی، وجود با عدم وجود عفونت را تشخیص می دهد. همچنین، در این ویزیت، پرکردگی موقت با پرکردگی دائمی جایگزین می شود.

بنا بر دلخواه شما، دندانپزشک می تواند روی دندان عصب کشی شده روکش بگذارد. روکش ها (crowns)، دندان هایی مصنوعی از جنس طلا یا پورسلین (porcelain) هستند. مزیت روکش در ظاهر طبیعی و واقعی آن است.

معمولا چند هفته زمان می برد تا به دندان عصب کشی شده، عادت کنید. این اتفاق کاملا طبیعی است و جای نگرانی ندارد.

عوارض احتمالی عصب کشی دندان

روت کانال برای نجات دندان انجام می شود. اما در بعضی مواقع، آسیب دندان بسیار شدید است و یا مینا (enamel) ضعیف تر از آن است که بتواند پروسه عصب کشی را تحمل کند. این فاکتور ها، انجام روت کانال تراپی را غیر ممکن می کنند و در نهایت، دندان از دست می رود و می افتد.

خطر دیگر، ایجاد آبسه (abscess) در ریشه دندان است. اگر بافت عفونی و آسیب دیده مغز دندان، به طور کامل در عصب کشی خارج نشود، احتمال ایجاد آبسه وجود خواهد داشت. در مواردی نیز، آنتی بیوتیک ها اثر مطلوب خود را نمی گذارند و در ریشه دندان، آبسه ایجاد می شود.

اگر در مورد انجام عصب کشی تردید دارید، می توانید با دندانپزشک خود مشورت کنید. در صورت عدم انجام روت کانال، به احتمال زیاد دندان شما باید کشیده شود. پس از کشیدن دندان، جای خالی آن با دندان مصنوعی، بریج (bridge) یا ایمپلنت (implant) پر می شود.

عصب کشی درمان ریشه تهران

پس از عصب کشی، چه اتفاقی می افتد؟

روت کانال تراپی، یک پروسه درمانی ترمیمی به حساب می آید. بسیاری از افرادی که عصب کشی انجام داده اند، تا آخر عمر از مزایای آن بهره می برند. با این حال، مدت باقی ماندن این نتایج خوب، به چگونگی نگهداری از دندان ها و لثه ها بستگی دارد. همانطور که سلامت دندان های سالم با رعایت بهداشت دهان و دندان میسر می شود، دندان های بازسازی شده و عصب کشیده شده نیز، به مراقبت دقیق نیاز دارند.